Thành phố Hồ Chí Minh nói chung và Quận 12 chúng ta nói riêng đang trong quá trình đô thị hóa mạnh mẽ. Bộ mặt hạ tầng vật chất thay đổi rõ rệt, cơ cấu kinh tế chuyển biến mạnh mẽ sang hướng công nghiệp, dịch vụ ngày càng hiện đại hóa. Tuy nhiên do xuất phát điểm từ hoạt động nông nghiệp, nên hiện nay vẫn còn tồn tại một số loại hình sản xuất nông nghiệp như chăn nuôi, trồng trọt hộ gia đình nhỏ lẻ đan xen trong khu vực đô thị, nhất là khu vực vùng ven như Quận 12 chúng ta. Đáng chú ý là hoạt động chăn nuôi heo chiếm tỉ lệ lớn, cụ thể trên địa bàn quận hiện nay có 303 hộ nuôi với tổng số 16.633 con rải rác trên địa bàn 11 phường (theo báo cáo công tác thú y năm 2012 của Trạm thú y Quận 12). Và một trong những vấn đề phát sinh phải đối mặt là ô nhiễm môi trường nước, không khí từ chất thải chăn nuôi heo gây ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị và tác hại cho khu dân cư tập trung. Với các biện pháp xử lý truyền thống đang áp dụng hiện nay như quét dọn, tẩy rửa, thu gom phân xử lý qua bể biogas, hố ủ, độn lót rơm rạ… không những tốn nhiều công sức và chi phí mà còn không thể xử lý triệt để vấn đề ô nhiễm và dường như không phù hợp cho quy mô chăn nuôi nhỏ lẻ như hiện nay.
Với việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, các nhà khoa học đã nghiên cứu và đưa ra 01 giải pháp xử lý tốt chất thải phát sinh từ chăn nuôi gia súc nói chung và chăn nuôi heo nói riêng là sử dụng chế phẩm vi sinh để làm đệm lót chuồng nuôi. Đây là phương pháp thực hiện nuôi heo trên vật liệu độn lót có chứa quần thể các vi sinh vật có thể tồn tại lâu dài, có khả năng phân giải mạnh các chất hữu cơ trong phân và nước tiểu của heo, làm giảm mùi hôi, ruồi muỗi trong chuồng nuôi. Đặc biệt, trong đệm lót chứa các vi sinh vật có lợi luôn hoạt động và sinh nhiệt đã ức chế và tiêu diệt vi khuẩn có hại cho vật nuôi, tăng cường hệ miễn dịch, kích thích tiêu hóa khi heo ăn men từ đệm lót, đồng thời có tác dụng làm ấm cho gia súc về mùa mưa. Việc áp dụng phương pháp này tiết kiệm rất nhiều thời gian, công sức cho người chăn nuôi bởi vì không phải thu dọn chất thải từ chuồng nuôi, cũng như vệ sinh cho vật nuôi. Hệ thống chuồng nuôi xây dựng đơn giản và cũng không tốn nhiều chi phí cho việc mua nguyên vật liệu làm đệm lót, có thể áp dụng rỗng rãi cho các hộ gia đình chăn nuôi nhỏ lẻ trong khu dân cư.
Việc xây dựng chuồng nuôi heo trên đệm lót sinh học (thực hiện trên chuồng nuôi 20m2) , đệm lót dày 60cm) như sau:
1. Chuẩn bị:
- Nguyên liệu gồm trấu và mùn cưa (số lượng đảm bảo rải đủ độ dầy
60cm); bột bắp 15 kg; chế phẩm Balasa N01 dùng 2 kg (sản phẩm đã được đăng ký sản xuất, lưu hành trên cả nước).
- Cách chế 200lít dịch men: Cho 1 kg men gốc và 10 kg bột bắp vào thùng, thêm 200 lít nước sạch, khuấy đều, đậy kín. Để ở chỗ ấm trên 24h là có thể dùng được, mùa đông có thể kéo dài đến 48h. Dịch men phải làm trước 1-2 ngày.
- Cách xử lý bột bắp (trước khi bắt đầu làm đệm lót 5-7 giờ): Lấy khoảng 2 lít dịch men đã làm trước đó cho vào 5 kg bột bắp, trộn ẩm đều sau đó để ở chỗ ấm.
2. Các bước làm đệm lót:
- Rải lớp trấu dày 30cm.
- Dùng vòi phun mưa nước sạch lên lớp trấu, dùng cào đảo để cho trấu ẩm đều và làm phẳng mặt cho đến khi đạt độ ẩm 40% (thử bằng cách bốc một nắm trấu trên tay quan sát thấy trấu thấm nước, bóp chặt không thấy nước làm ướt tay).
- Tưới đều 100 lít dịch men, sau đó rải đều một phần bã ngô có trong dịch men lên trên mặt lớp trấu.
- Tiếp tục rải lớp mùn cưa dầy 30cm lên trên lớp trấu
- Phun nước sạch đều lên trên mặt, dùng cào đảo để cho mùn cưa ẩm đều đến khi đạt độ ẩm khoảng 20% (mùn cưa thấm nước trở nên sẫm mầu, lấy một nắm mùn cưa bóp mạnh có cảm giác nước hơi thấm ướt ra tay nhưng hạt mùn cưa vẫn tơi rời).
- Rải đều 5 kg bột bắp đã xử lý lên trên mặt lớp mùn cưa.
- Tưới đều 100 lít dịch men còn lại lên lớp mùn cưa, tiếp tục rắc đều hết phần bã bắp còn lại lên mặt lớp mùn cưa.
- Làm phẳng đều toàn bộ bề mặt lớp mùn cưa.
- Đậy kín toàn bộ bề mặt bằng bạt hoặc bằng ni-lon.
Và quá trình lên men sẽ được thực hiện.
Chú ý mùa mưa sau khi làm xong đệm lót có thể thả heo vào ngay vì trời lạnh sự lên men chậm do vậy tận dụng nhiệt độ của heo để làm tăng lên men
Mùa khô :
- Trong 1-2 ngày đầu đã lên men mạnh đạt nhiệt độ trên 40oC, dưới độ sâu 30 cm có thể đạt nhiệt độ 70oC nhưng duy trì trong thời gian ngắn
- Sau vài ngày nhiệt độ hạ dần. Bới sâu xuống 30 cm nhiệt độ khoảng 40oC, không còn mùi nguyên liệu, có mùi thơm rượu nhẹ đặc trưng là có thể dùng được
- Sau khi lên men kết thúc: bỏ bạt phủ, cào cho lớp bề mặt ( sâu khoảng 20 cm ) cho tơi, để thông khí sau 1 ngày mới thả heo.
3. Cách sử dụng và bảo dưỡng đệm lót:
- Đưa heo vào chuồng:
Trước khi thả có thể nhặt phân heo từ đàn cần thả bỏ vào rải rác một số nơi trên đệm lót để không tạo cho heo có thói quen thải phân một chỗ.
Mật độ 1,2 m2/con heo lớn, heo nhỏ 0,8- 1m2/con. Qua nghiên cứu nhận thấy với mật độ như trên sẽ đảm bảo sự tiêu hủy hết phân và kéo dài được tuổi thọ của đệm lót.
- Quản lý và bảo dưỡng đệm lót
Phải đảm bảo độ ẩm, tơi xốp của đệm lót:
Tầng trên cùng luôn giữ độ ẩm ở 20% để đảm bảo cho sự lên men tiêu hủy phân tốt ( Nắm trên tay có cảm giác mùn cưa thấm đều nước , quan sát thấy có mầu thẫm hơn so với khi khô là đạt độ ẩm 20% )
Ở độ ẩm 20% này heo sống thoải mái , không cảm thấy khó chịu, da được bảo vệ tốt ít bị ban đỏ nổi mẩn ngứa như nuôi trên nền xi măng. Do đó để đảm bảo cho tầng trên đệm lót không khô hoặc ẩm quá cần:
+ Đặc biệt tránh cho chuồng bị hắt nước mưa và nước từ vòi uống làm ướt đệm lót. Khi đệm lót bị ướt cần bổ xung chất độn lót khô.
+ Khi thấy đệm lót bị khô cần phun ẩm bằng vòi phun sương.
+ Đệm lót có tơi xốp thì sự tiêu hủy phân mới nhanh do vậy hàng ngày phải chú ý xới tơi đệm lót sâu 15 cm, đặc biệt ở chỗ đệm lót có hiện tượng kết tảng.
Cần thường xuyên quan sát phân:
+ Nếu phát hiện phân nhiều ở một chỗ cần phải thực hiện vùi lấp ngay.
+ Nếu lượng phân quá nhiều, không được phân giải hết có thể mang đi. Khi heo có trọng lượng từ 60 kg trở lên thì lượng phân nước tiểu thải nhiều, do heo ít vận động và có thói quen tiêu tiểu tập trung một nơi, nên đệm lót chỗ đó dễ bị hỏng do không tiêu hủy hết phân và nước tiểu, cần có biện pháp để heo không tiêu tiểu tập trung một chỗ.
+ Nếu có heo bị tiêu chảy nặng thì cần cách ly, chỗ phân heo bệnh cần rắc vôi hoặc phun chế phẩm men sau đó vùi sâu xuống 30cm.
Bảo dưỡng đệm lót:
+ Khi thấy có mùi của nguyên liệu kèm mùi của phân lên men, không có mùi thối là đệm lót đang hoạt động tốt.
+ Nếu thấy còn phân và mùi thối là lên men không tốt, cần phải xới tung đệm lót ở độ dầy 15 cm để cho tơi xốp trong trường hợp có kết tảng và độ ẩm cao, sau đó bổ sung thêm dịch chế phẩm men; trường hợp do số heo nhiều thì cần điều chỉnh mật độ nuôi cho phù hợp.
+ Sau 1 - 2 đợt nuôi nếu đệm lót bị sụt giảm thì bổ sung thêm 5 - 10% chất độn và chế phẩm men.
Chống nóng trong mùa hè:
Có thể thực hiện các biện pháp:
- Lát gạch hoặc tráng xi măng khoảng 1/3 diện tích nền chuồng để làm chỗ nằm cho heo khi nhiệt độ bên ngoài quá cao;
- Dùng quạt;
- Lắp đặt hệ thống phun sương ở từng ô chuồng;
- Mở toàn bộ cửa để đảm bảo lưu thông không khí.
Vấn đề sử dụng thức ăn:
- Để phân, nước tiểu được tiêu hủy triệt để và kéo dài tuổi thọ của đệm lót cần kết hợp cho ăn thức ăn lên men hoặc men tiêu hóa (nhằm giãm thải phân và giãm độ thối của phân, giãm chi phí thức ăn, giãm tỷ lệ mắc bệnh và tăng hiệu quả kinh tế).
- Cần chú ý cho heo ăn một lượng thức ăn thích hợp, không dư thừa. Nuôi heo bằng đệm lót tăng trọng cao hơn so với nuôi truyền thống mà tiêu tốn thức ăn lại thấp hơn.
Phòng TNMT