Đạo đức là “nền tảng”, là “cái gốc” để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Tập trung xây dựng Đảng về đạo đức là vấn đề hết sức quan trọng, coi là một trong mười nhiệm vụ trọng tâm Đại hội XIII của Đảng được phát triển phù hợp với thực tiễn và đáp ứng nhiệm vụ công tác xây dựng Đảng trong bối cảnh hội nhập khu vực và quốc tế
Đạo đức công vụ là một phạm trù tương đối rộng, bao hàm đạo đức, lối sống, cách xử sự của cán bộ, công chức, đảng viên không chỉ trong các mối quan hệ xã hội thông thường mà còn trong phạm vi thực hiện nhiệm vụ công, trong giao dịch hành chính với tổ chức, công dân.
Khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, công chức phải đối mặt với nhiều vấn đề mà trước đây không có. Những vấn đề như: tiền lương, tiền thưởng, phụ cấp, môi trường làm việc đều được đem ra so sánh với khu vực tư nhân và sự chênh lệch giữa hai khu vực cũng làm cho tư duy về giá trị công vụ, công chức thay đổi. Hiện tượng “chảy máu chất xám” từ khu vực nhà nước sang khu vực tư nhân thể hiện sự thay đổi nhận thức giá trị công vụ.
Để hạn chế những mặt trái của nền kinh tế thị trường tác động đến đạo đức công chức, đạo đức của người Đảng viên cần có nền tảng đạo đức công chức vững chắc. Nền tảng này cần phải được xây dựng dựa trên hệ thống pháp luật cần thiết để bảo đảm cho các chuẩn mực đạo đức được thi hành và những tiêu chí để đánh giá công chức mang tính truyền thống như trung thực, thẳng thắn, không vụ lợi: cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư.
Đạo đức công vụ được đánh giá dựa trên hai tiêu chí sau:
Thứ nhất, đạo đức của bản thân người công chức. Chủ thể đạo đức công vụ là người công chức. Với tư cách là công dân, người công chức phải mang trong mình những nguyên tắc, chuẩn mực, giá trị đạo đức xã hội mà trong đó họ sống và hoạt động.
Thứ hai, dưới góc độ đạo đức nghề nghiệp. Với tư cách là công chức, họ phải tuân thủ những nguyên tắc, chuẩn mực quy định cách ứng xử của người công chức trong hoạt động thực thi công vụ mà không bao giờ được vi phạm đạo đức của nghề công chức.
Đạo đức công vụ không chỉ dừng lại ở sự nhận thức mà cần phải được pháp luật hóa trong nền công vụ. Nếu thiếu sự pháp luật hóa thì những nguyên tắc, chuẩn mực, giá trị đạo đức cũng chỉ là những lời giáo huấn, lý thuyết chung chung, không có sức sống trong thực tế. Nếu như sức mạnh của pháp luật là sự cưỡng chế, bắt buộc thì sức mạnh của đạo đức là niềm tin cá nhân, là truyền thống dân tộc, là sức mạnh của dư luận xã hội. Chính vì vậy, nâng cao nhận thức đạo đức, biến nhận thức đạo đức thành hành vi đạo đức, thành thực tiễn đạo đức là việc làm hết sức cần thiết trong đời sống xã hội của đội ngũ công chức.
Nâng cao đạo đức công vụ là quá trình tác động tích cực, có mục đích của các chủ thể tới đối tượng nhằm làm biến đổi đời sống đạo đức của đội ngũ công chức theo hướng ngày càng hoàn thiện hơn về mặt nhân cách. Nâng cao đạo đức công vụ cho đội ngũ công chức là nâng cao lòng yêu nghề, tinh thần tận tụy với công việc; nâng cao thái độ tôn trọng nhân dân, tận tâm phục vụ nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân; là thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư trong hoạt động công vụ; là nâng cao chủ nghĩa tập thể, tinh thần hợp tác, tôn trọng pháp luật, tôn trọng đồng nghiệp trong thực thi công vụ. Nâng cao đạo đức công vụ cho công chức có tầm quan trọng đặc biệt bởi:
Một là, đội ngũ công chức có vai trò và vị trí rất quan trọng trong sự nghiệp cách mạng dân tộc. Trong đội ngũ công chức, một bộ phận không nhỏ là đảng viên, là cán bộ lãnh đạo, quản lý, là người tham gia hoạch định chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Đội ngũ công chức có vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển đất nước; trong việc bảo vệ pháp luật và công lý, bảo vệ các quyền tự do dân chủ, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, bảo đảm trật tự xã hội, chống lại các hành vi vi phạm pháp luật, tùy tiện, vô nguyên tắc. Trong thực thi công vụ, người công chức phải chú tâm, công bằng, không thiên vị. Đội ngũ công chức còn là người đóng vai trò tiên phong trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng và các tiêu cực khác để làm cho bộ máy nhà nước ngày càng trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả hơn.
Hai là, một bộ phận công chức chưa nêu cao năng lực phẩm chất đạo đức cách mạng, tham nhũng lãng phí nghiêm trọng. Đại bộ phận công chức có ý thức rèn luyện, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; tôn trọng nhân dân, tận tâm phục vụ nhân dân, lắng nghe ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, được nhân dân tin tưởng. Bên cạnh đó, vẫn còn một bộ phận công chức yếu cả về năng lực và phẩm chất; kỷ luật, kỷ cương chưa nghiêm; tham nhũng, lãng phí. Đội ngũ cán bộ công chức yếu kém cần xóa bỏ sớm để đội ngũ công chức thực sự trở thành “công bộc” của dân, chăm lo phục vụ nhân dân, bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của người dân.
Ba là, bối cảnh quốc tế và khu vực thay đổi đòi hỏi càng phải nâng cao chất lượng đạo đức công vụ để đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mới. Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng, phức tạp, khó lường, những tác động tích cực và tiêu cực, thuận lợi và khó khăn, cơ hội và thách thức, v.v. đan xen hết sức phức tạp, nhiệm vụ chính trị mới nặng nề, đòi hỏi Đảng và Nhà nước phải đào tạo lực lượng lao động có chất lượng cao; xây dựng được đội ngũ công chức ngang tầm phục vụ sự nghiệp cách mạng. Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ.
(Bài viết được đăng trên Tạp chí Tuyên giáo Trung ương ngày 10 tháng 11 năm 2021)