Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh cần tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo thông suốt, kịp thời, đúng đắn của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cơ quan trong hệ thống chính trị.
Để thực hiện quan điểm chỉ đạo này, mỗi cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng cần phát huy kết quả tự soi, tự sửa lại mình, nhất là trong quá trìnnh tổ chức kiểm điểm, đánh giá, xếp loại đối với tổ chức Đảng, đảng viên hằng năm, tiếp tục thực hiện nghiêm nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng.
Tự phê bình và phê bình vừa là nguyên tắc, vừa là quy luật phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hoạt động tự phê bình và phê bình là làm rõ ưu điểm và hạn chế, khuyết điểm của tổ chức đảng, cấp ủy và cán bộ, đảng viên, qua đó tìm biện pháp phát huy ưu điểm, khắc phục khuyết điểm, tăng cường đoàn kết thống nhất, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ lãnh đạo trong từng giai đoạn cách mạng. Trong Di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng”.
Thực tiễn qua gần 93 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, với bản lĩnh của một đảng cách mạng chân chính, dạn dày kinh nghiệm, luôn gắn bó máu thịt với Nhân dân, Đảng ta đã lãnh đạo, tổ chức và phát huy sức mạnh to lớn của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, giành được nhiều thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc và công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Có được những thành quả này là do Đảng ta luôn quan tâm, chú trọng đến công tác xây dựng Đảng, trong đó coi vấn đề tự phê bình và phê bình là vũ khí sắc bén, là phương thức quan trọng trong lãnh đạo, cầm quyền.
Đối với tổ chức cơ sở đảng, thực hiện tốt tự phê bình và phê bình có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần bảo đảm quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; phát huy trí tuệ, tinh thần sáng tạo của cán bộ, đảng viên trong tham gia xây dựng nghị quyết, khắc phục những nhược điểm, yếu kém trong công tác lãnh đạo; thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, xây dựng mối đoàn kết thống nhất. Đồng thời, góp phần đấu tranh trên mặt trận chính trị tư tưởng, văn hóa, chống lại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch.
Tuy nhiên, công tác tự phê bình và phê bình ở các tổ chức cơ sở đảng trên thực tế hiện nay còn nhiều bất cập, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đánh giá: “Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của một số tổ chức đảng còn thấp”… “Tự phê bình và phê bình ở không ít nơi còn hình thức; tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm còn diễn ra ở nhiều nơi; một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu tự giác nhận khuyết điểm và trách nhiệm của mình đối với nhiệm vụ được giao”. Thực trạng đó có nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, phai nhạt lý tưởng, mất cảnh giác, giảm sút ý chí, thoái hóa phẩm chất, đạo đức, lối sống; nhiều cấp ủy đảng và cán bộ, đảng viên chưa nhận thức đúng đắn và đầy đủ về tự phê bình và phê bình; tính chiến đấu kém, còn biểu hiện ngại va chạm, né tránh, cơ hội hữu khuynh trong tự phê bình và phê bình.
Cá biệt một số cán bộ, đảng viên lợi dụng quyền lực, địa vị, dẫn đến tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, gây mất đoàn kết nội bộ, làm suy giảm và ảnh hưởng nghiêm trọng tới năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu ở các tổ chức đảng. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng khẳng định: “Công tác rèn luyện, quản lý đảng viên ở một số nơi chưa được quan tâm đúng mức, còn thiếu chặt chẽ; có nơi còn buông lỏng sinh hoạt đảng, chất lượng sinh hoạt chưa cao, sinh hoạt chi bộ ở nhiều nơi vẫn còn hình thức; tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình còn yếu. Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu”.
Vì vậy, để nâng cao chất lượng công tác tự phê bình và phê bình, góp phần thực hiện tốt Kết luận số 21-KL/TW, Nghị quyết 21-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, cần thực hiện tốt một số nội dung sau:
Thứ nhất, cần tăng cường giáo dục nâng cao trình độ lý luận chính trị, rèn luyện phẩm chất đạo đức cho đội ngũ cấp ủy viên cơ sở. Cấp ủy cơ sở là cơ quan lãnh đạo giữa 2 kỳ đại hội của đảng bộ cơ sở, là hạt nhân tiêu biểu cho năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của TCCSĐ, trực tiếp lãnh đạo và tổ chức thực hiện mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các nghị quyết, chỉ thị của cấp trên và biến nó thành hiện thực sinh động trong cuộc sống ở cơ sở. Bởi vậy, tăng cường giáo dục, nâng cao trình độ lý luận chính trị luôn là vấn đề quan trọng hàng đầu, nhằm trang bị cho đội ngũ cấp ủy viên cơ sở những kiến thức cơ bản về Chủ nghĩa Mác-Lênin, những hiểu biết về Tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối đổi mới của Đảng. Qua đó, không chỉ giúp họ có đủ năng lực và trình độ để nhận thức đúng và lãnh đạo thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng, mà còn đủ bản lĩnh để nhận thức đúng bản chất của tự phê bình và phê bình, dám nhìn thằng vào sự thật, bảo vệ cái đúng, đấu tranh với những sai trái trong hoạt động lãnh đạo của tập thể cấp ủy và của mỗi thành viên trong tự phê bình và phê bình. Giáo dục lý luận chính trị phải gắn với rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống để đủ bản lĩnh vượt qua những cám dỗ đời thường, vượt lên chính mình để vươn lên trong cuộc sống. Khi có khuyết điểm dám nhìn nhận và có biện pháp sửa chữa khuyết điểm, khi đồng chí mình có khuyết điểm thì dám mạnh dạn đấu tranh, chỉ rõ và giúp đồng chí mình sửa chữa khuyết điểm cùng nhau tiến bộ.
Thứ hai, đề cao ý thức tự giác, gương mẫu thực hiện tự phê bình và phê bình của các cấp ủy viên, nhất là bí thư cấp ủy cơ sở. Cấp ủy cơ sở là cơ quan lãnh đạo, mỗi thành viên trong cấp ủy phần lớn đều giữ trọng trách trong các tổ chức của hệ thống chính trị ở cơ sở. Do vậy, cấp ủy, trước hết là các đồng chí trong thường trực và bí thư cấp ủy tự giác, gương mẫu trong tự phê bình và phê bình sẽ không chỉ thực hiện tốt vai trò tự giáo dục, còn nêu tấm gương cho cán bộ, đảng viên trong đảng bộ về tự phê bình và phê bình. Đồng thời theo đó, giúp mỗi cấp ủy và từng cấp ủy viên cơ sở sớm nhận ra và đánh giá đúng về mình, từ đó tự thay đổi hành vi, nhận thức để có những quyết định đúng, tổ chức hành động đúng. Ngược lại, thực tiễn cho thấy nếu cấp ủy và cán bộ lãnh đạo chủ chốt không có ý thức tự giác, gương mẫu, thì dù các cấp, các tổ chức có phê bình họ vẫn không tiếp thu và sửa chữa, thậm chí sẽ tạo ra bầu không khí thiếu dân chủ trong tự phê bình và phê bình, cấp dưới sẽ không dám mạnh dạn phê bình cấp trên, đảng viên không dám phê bình cấp uỷ và họ cũng không tự giác tự phê bình, đầu không xuôi đuôi cũng không lọt. Từ đó chất lượng tự phê bình và phê bình trong cấp ủy và đảng bộ sẽ giảm sút. Tự phê bình và phê bình sẽ chỉ là hình thức, chê ít, khen nhiều với những lời lẽ cốt sao cho vừa lòng nhau. Rõ ràng, việc đề cao tính tự giác và gương mẫu của mỗi cấp ủy viên, của người đứng đầu cấp ủy là yếu tố quan trọng, quyết định đến nâng cao chất lượng Tự phê bình và phê bình của cấp ủy cơ sở. Tính tự giác, gương mẫu trong tự phê bình và phê bình của các thành viên trong cấp ủy cơ sở không phải tự nhiên mà có, nó đòi hỏi năng lực, trình độ và cả bản lĩnh chính trị vững vàng mà cái đó chỉ có khi mỗi cấp ủy viên không ngừng học tập và khổ luyện.
Thứ ba, nghiêm túc thực hiện chế độ quy định về tự phê bình và phê bình của các cấp ủy viên cơ sở trong sinh hoạt cấp ủy và sinh hoạt chi bộ. Đảng ta coi tự phê bình và phê bình là một nội dung quan trọng, một chế độ, một nguyên tắc trong sinh hoạt đảng, sinh hoạt cấp ủy. Vì vậy, chấp hành nghiêm chế độ tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy phải được xem là một yêu cầu bắt buộc trong việc nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình, một tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động lãnh đạo của tập thể cấp ủy cũng như mỗi cấp ủy viên cơ sở. Qua đó, giúp cấp ủy sớm phát hiện và đánh giá đúng những ưu điểm, khuyết điểm trong hoạt động lãnh đạo của cấy ủy, cũng như của từng cấp ủy viên, từng đảng viên, kịp thời phát huy ưu điểm, khắc phục khuyết điểm. Đồng thời thông qua việc giữ nghiêm chế độ tự phê bình và phê bình thì cấp ủy và từng cấp ủy viên cơ sở được rèn luyện tinh thần dân chủ, tính tự giác, ý thức trách nhiệm đối với tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy. Dân chủ trong sinh hoạt của cấp ủy, chi bộ càng được mở rộng, phát huy thì tính đảng trong tự phê bình và phê bình càng được nâng cao, khối đoàn kết thống nhất trong Đảng, trong cấp ủy được củng cố và tăng cường. Như vậy, để nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy thì bản thân cấp ủy cơ sở và mỗi cấp ủy viên phải nhận thức đúng đắn, ý thức rõ trách nhiệm trong việc duy trì, thực hiện có nền nếp, thường xuyên các chế độ, quy định về sinh hoạt cấp ủy, đặc biệt là chế độ sinh hoạt tự phê bình và phê bình.
Thứ tư, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, đội ngũ cán bộ, đảng viên và nhân dân tham gia phê bình cấp ủy và cấp ủy cơ sở. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Việc phê bình phải từ trên xuống và từ dưới lên. Cấp trên phê bình, chưa đủ. Đồng chí, đồng sự phê bình, chưa đủ. Phải hoan nghênh quần chúng phê bình nữa, thì sự phê bình mới hoàn toàn”. Hoạt động lãnh đạo của cấp ủy cơ sở đều liên quan đến đời sống mọi mặt của nhân dân ở cơ sở. Thực tế cho thấy, chỉ khi nào cấp ủy cơ sở thực sự gắn bó với quần chúng thì mới khuyến khích, cổ vũ quần chúng phê bình cấp ủy. Do đó, để tự phê bình và phê bình của cấp ủy cơ sở đạt chất lượng thì từng cấp ủy viên phải mạnh dạn tự phê bình trước nhân dân gắn với việc tổ chức cho nhân dân thẳng thắn tham gia phê bình mình. Cấp ủy ở sở phải khắc phục tư tưởng, tâm lý sợ quần chúng, không công tâm, không khách quan khi phê bình. Trước khi tổ chức cho nhân dân phê bình, cấp ủy thông qua các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở phổ biến cho hội viên, đoàn viên và nhân dân nắm vững và hiểu rõ mục đích, ý nghĩa, nội dung, phương châm của tự phê bình và phê bình để mọi người có thái độ phê bình đúng đắn, chân tình, nói rõ cả ưu điểm, khuyết điểm, tránh hiện tượng phê bình theo kiểu xoi mói, đả kích, nói xấu cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng. Hình thức tổ chức để đảng viên và nhân dân tham gia phê bình cấp ủy và tổ chức đảng cũng như từng cấp ủy viên phải đa dạng. Bên cạnh hình thức hội nghị với đoàn viên, hội viên trong các đoàn thể, hội nghị nhân dân ở khu dân cư, cẩn tổ chức nhiều hòm thư để tạo thuận lợi cho nhân dân góp ý, phê bình. Việc này phải lãnh đạo thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở với phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Muốn vậy, đẩy mạnh thực hiên việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” theo tinh thần Kết luận 01-KL/TW của Bộ Chính trị, gắn tự phê bình và phê bình của cấp ủy và cán bộ, đảng viên với lấy ý kiến góp ý phê bình của nhân dân ở cơ sở. Sau đó, cấp ủy cơ sở tập hợp, phân loại và chuyển đến tập thể và cá nhân được nhân dân góp ý để tiếp thu ý kiến phê bình của nhân dân; kịp thời thông báo kết quả xử lý, kế hoạch, biện pháp sửa chữa khuyết điểm của các tổ chức đảng và từng cấp ủy viên trước cán bộ, đảng viên và nhân dân. Đồng thời, cấp ủy đảng ở cơ sở phải có biện pháp ủng hộ, bảo vệ người phê bình. Việc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng của cấp ủy cơ sở phải gắn với công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra của các cơ quan chức năng. Nếu qua giám sát, kiểm tra, thanh tra cấp ủy xem xét, đánh giá, kết luận về những hoạt động có liên quan đến kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước của các cấp ủy viên; nếu khuyết điểm đã rõ, vi phạm nghiêm trọng kỷ luật Đảng, pháp luật của Nhà nước thì phải xử lý thích đáng để giáo dục làm gương.
Thứ năm, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy cấp trên đối với việc thực hiện tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy cơ sở. Cùng với việc xác định những chủ trương, biện pháp trong xây dựng, củng cố TCCSĐ, thì việc hướng dẫn, kiểm tra, giám sát của cấp ủy cấp trên có ý nghĩa rất quan trọng đối với hoạt động lãnh đạo của cấp ủy cơ sở. Qua đó kịp thời chấn chỉnh và phát hiện những mặt còn yếu kém, bảo đảm cho mọi hoạt động của cấp ủy đúng hướng và có hiệu quả. Việc tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy cấp trên đối với cấp ủy cơ sở trong thực hiện chế độ tự phê bình và phê bình cần tập trung vào các nội dung sau: Cùng với việc phân công cấp ủy viên phụ trách từng cơ sở, thường xuyên tham dự sinh hoạt cấp ủy, kịp thời cùng cấp ủy cơ sở tháo gỡ khó khăn, giải quyết những vấn đề bức xúc, phức tạp xảy ra ở cơ sở. Cần có kế hoạch cụ thể, với những hướng dẫn rõ ràng về nội dung, quy trình thực hiện tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy cơ sở. Nội dung phê bình, kiểm điểm cần hướng vào làm rõ những ưu điểm, khuyết điểm của tập thể cấp ủy và từng cá nhân cấp ủy viên trên những mặt công tác chủ yếu như: Việc cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành nghị quyết, chương trình hành động nhằm đưa nghị quyết của Đảng vào cuộc sống có phù hợp với thực tế và có đem lại hiệu quả không. Việc xây dựng và thực hiện quy chế làm việc của cấp ủy và việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong sinh hoạt đảng, trong triển khai nhiệm vụ chính trị ở cơ sở, chức trách, quyền hạn được giao của người đứng đầu cấp ủy và của mỗi cấp ủy viên. Đồng thời rất chú trọng chỉ đạo phê bình về giữ gìn phẩm chất đạo đức và lối sống trong cán bộ lãnh đạo chủ chốt và của mỗi cấp ủy viên. Lãnh đạo các ban xây dựng đảng của cấp ủy cấp trên trực tiếp và đồng chí ủy viên ban thường vụ phụ trách cơ sở đảng cần tham dự đầy đủ những trường hợp cấp ủy viên cơ sở tự phê bình và phê bình về những tiêu cực mà dư luận đang quan tâm…
Thứ sáu, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết, Kết luận Hội nghị Trung ương lần thứ tư khóa XI, XII, XIII.
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở: “Mỗi ngày phải tự kiểm điểm, tự phê bình, tự sửa chữa như mỗi ngày phải rửa mặt” và đóng góp phê bình đồng chí, đồng đội mình “một cách thiết thực mà thân ái”, nâng cao một bước nhận thức tư tưởng, lập trường cách mạng, bản lĩnh chính trị, niềm tin vào mục tiêu độc lập dân tộc, chủ nghĩa xã hội, kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quán triệt vận dụng đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước. Thường xuyên đấu tranh, tẩy sạch chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng cơ hội, thực dụng, bảo thủ giáo điều... Rèn luyện đạo đức cách mạng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, xây dựng lối sống lành mạnh của cán bộ, đảng viên; khắc phục mọi khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Các cấp ủy cần tiếp tục triển khai đồng bộ, hiệu quả, kế hoạch, chương trình hành động thực hiện Kết luận 21-KL/TW của Hội nghị Trung ương lần thứ tư khóa XIII bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú, phù hợp với thực tiễn của mỗi cơ quan, đơn vị. Từ đó, “Chất lượng sinh hoạt chi bộ từng bước được nâng lên; nhiều cấp ủy đã ban hành hướng dẫn nội dung sinh hoạt đối với từng loại hình chi bộ, ban hành tiêu chí cụ thể đánh giá chất lượng sinh hoạt chi bộ. Nhiều chi bộ đã đưa việc tự phê bình và phê bình, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào nội dung sinh hoạt hàng tháng; tăng cường sinh hoạt chuyên đề, từng bước khắc phục tình trạng đơn điệu, hình thức trong sinh hoạt đảng”.
Tự phê bình và phê bình góp phần thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy hiệu quả cơ chế tổ chức lãnh đạo của Đảng. Đồng thời, các cấp ủy cần tăng cường, kiểm tra, giám sát đảng viên, tổ chức đảng, nói và làm theo nghị quyết, thực hiện đúng Cương lĩnh, Điều lệ Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; xây dựng khối đoàn kết thống nhất ý chí và hành động trong cơ quan, đơn vị, tăng cường quan hệ mật thiết giữa Đảng với quần chúng… là những việc làm thiết thực góp phần thực hiện thắng lợi, hiệu quả nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong xây dựng Đảng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng./.
(Nguồn: Tạp chí xây dựng Đảng)