Cách đây 27 năm, vào ngày 11-7-1987, lúc 6 giờ 35 phút, cậu bé người Nam Tư tên là Matej Gašpar ra đời tại thành phố Zagreb, nay là thủ đô của Croatia, được tuyên bố là công dân thứ 5 tỷ của hành tinh này. Đến tháng 11-1989, Diễn đàn Dân số thế giới đã quyết định lấy ngày sinh của Matej Gašpar, ngày 11-7 hàng nǎm làm "Ngày Dân số Thế giới" nhằm nhắc nhở các quốc gia và mỗi người sống trên trái đất về nguy cơ Dân số tǎng quá nhanh, con người không đủ điều kiện sống với đầy đủ các quyền chính đáng như: Quyền học hành, có việc làm, đủ dinh dưỡng, nhà ở và bảo vệ sức khoẻ.
Hiện nay, Dân số thế giới vẫn tăng 78 triệu người mỗi năm và dự báo có thể tăng từ 7,2 tỷ năm 2013 lên 10 tỷ người vào năm 2050. Trong đó, Vị thành niên - Thanh niên là trung tâm của các hội nghị quốc tế vì sự phát triển trong tương lai. Bảo vệ quyền của Vị thành niên - Thanh niên và đầu tư cho tương lai của các em bằng việc cung cấp giáo dục có chất lượng, công ăn việc làm ổn định, kỹ năng sống tốt, tiếp cận với giáo dục Sức khỏe sinh sản và giáo dục tình dục toàn diện bao gồm giới và quyền lực, là hết sức cần thiết cho sự phát triển của Vị thành niên - Thanh niên, gia đình, cộng đồng và đất nước.
Giai đoạn chuyển đổi từ Vị thành niên sang người lớn được khỏe mạnh và an toàn là quyền của các em. Quyền này chỉ có thể được thực hiện nếu xã hội và gia đình tập trung vào đầu tư và tạo cơ hội để đảm bảo rằng Vị thành niên - Thanh niên được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho một cuộc sống hữu ích và khỏe mạnh
Nhóm Dân số Vị thành niên lớn nhất từ trước đến nay đang bước vào đời sống tình dục và sinh sản. Tuy nhiên, vẫn chưa có nhiều tiến bộ trong việc ngăn ngừa mang thai ở tuổi Vị thành niên, phá thai không an toàn, tử vong mẹ, các bệnh lây truyền qua đường tình dục và nhiễm HIV. Vẫn còn những khoảng trống đáng kể về tính sẵn có, chất lượng và tiếp cận giáo dục tình dục toàn diện, các dịch vụ dành cho thanh niên. Thanh niên vẫn chưa được tham gia vào quá trình ra quyết định những vấn đề ảnh hưởng đến cuộc sống họ.
Chính vì lý do trên Quỹ Dân số Liên hiệp quốc đã quyết định chủ đề của Ngày Dân số Thế giới 11/7 năm 2014 là: “Đầu tư cho thanh niên”.
Bước sang giai đoạn mới, sự nghiệp Dân số được định hướng bởi Chiến lược Dân số và Sức khỏe sinh sản quốc gia giai đoạn 2011-2020. Chính phủ đã yêu cầu tất cả các Bộ, Ban ngành - Đoàn thể, các cấp chính quyền địa phương trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình tập trung thực hiện 11 mục tiêu cụ thể, trong đó giải quyết ba thách thức lớn:
- Thứ nhất: Chất lượng Dân số còn nhiều hạn chế, với nhiều vấn đề cần phải quan tâm và quyết liệt giải quyết, đặc biệt là tình trạng sống thử, mang thai sớm và phá thai ở lứa tuổi Vị thành niên. Việt Nam là một trong 05 nước có tỷ lệ phụ nữ phá thai cao nhất thế giới và đứng đầu Đông Nam Á về tỷ lệ nữ Vị thành niên mang thai từ 15 - 19 tuổi là 46 ca /1.000 ca sống. Điều này cho thấy một bộ phận không nhỏ Vị thành niên - Thanh niên nước ta còn hạn chế về kiến thức và kỹ năng chăm sóc Sức khỏe sinh sản - Kế hoạch hóa gia đình.
- Thứ hai: Sự chênh lệch bất lợi về mức sinh giữa các địa phương tạo nguy cơ cho việc duy trì qui mô Dân số hợp lý và phức tạp trong triển khai chính sách phù hợp với từng vùng;
- Thứ ba: Vấn đề tỷ số giới tính khi sinh bước vào ngưỡng cao và tiếp tục tăng.
Thành phố Hồ Chí Minh đang ở thời kỳ cơ cấu Dân số vàng với tỷ lệ người lao động là 70%. Đây chính là nguồn nhân lực cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cho sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước, cho sự chấn hưng và phát triển dân tộc của thành phố nói riêng và cả nước nói chung. Các chỉ báo kiểm định chất lượng Dân số, Sức khỏe sinh sản có tiến bộ đáng kể, góp phần nâng chất lượng cuộc sống của người dân thành phố. Chỉ số phát triển con người (HDI) xếp thứ 3/63 tỉnh, thành. Tuổi thọ bình quân khá cao 76,2 tuổi, cả nước là 73 tuổi. GDP bình quân đầu người năm 2013 là 4.513 USD, tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm là 9 - 10%.
Bên cạnh những thuận lợi trên, thành phố Hồ Chí Minh cũng đang đối mặt với những thách thức như:
- Quy mô Dân số cao nhất cả nước, hơn 7.939.752 người năm 2013, mật độ Dân số là 3.698 người/km2, gấp 13 lần mật độ Dân số bình quân cả nước. Với tình trạng này, thành phố luôn đối mặt với vấn đề quá tải Dân số và nguy cơ đe dọa môi trường sống.
- Tổng tỷ suất sinh, số con trung bình của 01 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ năm 2013 là 1,48 con thấp hơn nhiều so với bình quân cả nước là 2,1 con. Với mức sinh thấp như vậy trong khi tuổi thọ bình quân của thành phố khá cao, sẽ đưa đến hệ lụy là Dân số thành phố ngày càng già đi, ảnh hưởng đến sự phát triển nguồn nhân lực và tác động đến quá trình phát triển kinh tế-xã hội của thành phố về lâu dài.
- Là một trong các tỉnh thành có tỷ lệ phá thai cao nhất cả nước, đặc biệt là nạo phá thai ở lứa tuổi Vị thành niên. Năm 2013, tỷ lệ phụ nữ phá thai là 52,36 ca/100 ca sinh ra sống, trong đó tỷ lệ nữ Vị thành niên phá thai là 3,91%.
Thành phố Hồ Chí Minh luôn quán triệt quan điểm chỉ đạo nội dung Chiến lược Dân số và Sức khỏe sinh sản Việt Nam giai đoạn 2011-2020 đã liên tục phấn đấu và quyết liệt hành động trong thời gian qua với ý thức là một thành phố đông dân, ảnh hưởng lớn đến công tác Dân số của cả nước. Trong 3 năm từ năm 2011 - 2013 triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược Dân số và Sức khỏe sinh sản Việt Nam trên địa bàn thành phố giai đoạn 2011-2015 đã đạt được những kết quả khả quan.
Dưới sự lãnh đạo và chỉ đạo của Thành ủy, Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân thành phố, Sở Y tế, sự ủng hộ tích cực của các Ban ngành - Đoàn thể và các tổ chức xã hội đã chủ động tham gia tuyên truyền, phổ biến, giáo dục chính sách, pháp luật thực hiện Chiến lược Dân số và Sức khỏe sinh sản Việt Nam của thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2011 - 2015 trên cơ sở phân công, phân cấp và cơ chế phối hợp liên ngành. Tổ chức thực hiện những hoạt động phù hợp với đặc điểm của từng Ban ngành - Đoàn thể như: Tổ chức các đội khám lưu động về Sức khỏe sinh sản - Kế hoạch hóa gia đình; Tổ chức hội thi tuyên truyền viên Dân số - Kế hoạch hóa gia đình; tổ chức tuần lễ thể thao gia đình rèn luyện sức khỏe; các phong trào nuôi con khỏe, dạy con ngoan, xây dựng gia đình Việt Nam hướng đến tiêu chí “No ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc”; “Tuyên dương gia đình sinh con 1 bề là gái, thành đạt, hạnh phúc”; các cơ quan thông tin đại chúng như: Đài Truyền hình, đài Tiếng nói Nhân dân, báo chí đã tích cực đưa tin kịp thời về các hoạt động công tác Dân số - Kế hoạch hóa gia đình đến các tầng lớp nhân dân trên địa bàn thành phố.
Tại Quận 12, với đội ngũ cán bộ làm công tác Dân số- Kế hoạch hóa gia đình các cấp, đặc biệt gần 700 cộng tác viên DS-KHHGĐ, các phường đã xây dựng được cơ chế cộng đồng chịu trách nhiệm trong thực hiện mục tiêu, chỉ tiêu nhiệm vụ đề ra, góp phần hoàn thành tốt Chiến lược Dân số và Sức khỏe sinh sản, trên cơ sở cộng đồng cùng thực hiện và chia sẻ kết quả đạt được, tạo được nhiều phong trào ở khu dân cư thực hiện tốt chính sách Dân số - Kế hoạch hóa gia đình. Năm 2012 có 4 khu phố đạt thành tích Khu phố không có người sinh con thứ 3 trở lên, năm 2013 có 2 khu phố được khen thưởng không có người sinh con thứ 3 trở lên.
Hưởng ứng Ngày Dân số Thế giới năm nay - Chủ đề “Đầu tư cho thanh niên”, với sự quan tâm hỗ trợ và chỉ đạo của lãnh đạo trung ương và thành phố, ngành Dân số cam kết sẽ tiếp tục khắc phục những khó khăn, phát huy các kết quả đạt được trong những năm qua, phấn đấu thực hiện thắng lợi các mục tiêu của Chương trình quốc gia Dân số - Kế hoạch hóa gia đình hàng năm.
“Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”. Ghi nhớ lời dạy của chủ tịch Hồ Chí Minh, phù hợp với chủ đề Ngày Dân số Thế giới năm 2014 - “Đầu tư cho thanh niên”, trong suốt chiều dài lịch sử xây dựng và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định thanh niên mãi mãi là rường cột của nước nhà, đầu tư cho thanh niên là nhiệm vụ cấp bách và lâu dài của toàn xã hội, tập trung mọi nguồn lực cho sự phát triển của thế hệ thanh niên hôm nay là ngày mai tươi sáng của toàn thể dân tộc, cho sự chấn hưng và phát triển đất nước.
Hồng Khanh (Nguồn cung cấp tài liệu: Phòng Y tế quận)